جلسه نقد آثار نهضت مردمی پوستر انقلاب، تحت عنوان «گفتگوهای نهضتی»،شب گذشته با حضور جمعی از طراحان پوستر این نهضت و استاد حمید شریفی از طراحان با سابقه در گرافیک انقلاب و پایه گذاران حوزه هنری، در فرهنگسرای پایداری مشهد برگزار شد که طی آن، طراحان پوستر به نقد آثار خود پرداختند.

شریفی با ابراز خوشحالی از حضور در جمع طراحان نهضت، گفت: شاید بد نباشد با توجه به اینکه در ایام هفته دفاع مقدس حضور داریم، یادی از آن دوستان و عزیزانی کنیم که به‌واسطه رشادت‌های خود، این امنیت و آرامش را برای ما به ارمغان آوردند. این نسل بدانند که پیش از انقلاب، چیزی تحت عنوان فعالیت هنری بچه مسلمانی وجود نداشت. باور این بود که اگر کسی بخواهد در حوزه هنر فعالیت کند، باید دین نداشته باشد! در آن دوران می‌گفتند دین به هنر ربطی ندارد و دین‌داران نیز به این واسطه که فعالان هنری ارتباطی با دین نداشتند، سمت هنر نمی‌رفتند.

وی با تأکید بر این‌که انقلاب اسلامی این تقسیم‌بندی را شکست، خاطرنشان کرد: هنرمندان طاغوتی نیز پس از انقلاب یا فرار کردند و یا کنار نشستند و آن هنرمندان هیچ کمکی به هنر انقلاب نکردند؛ درحالی‌که در سایر انقلاب‌ها، هنرمندان نیز به انقلابیون کمک می‌کردند. انقلاب ما یک انقلاب دینی بود و بایدها و نبایدهایی داشت که آن هنرمندان طاغوتی نمی‌پذیرفتند. اینجا بود که جوانانی مثل شما پا به عرصه هنر گذاشتند و رویش های هنر انقلابی آغاز گردید.

هر کس تردید کند دیگران را هم از حرکت باز می دارد

این استاد گرافیک، نمایش دوباره نسبت دین و هنر را به عنوان یکی  از معجزات انقلاب دانست و تصریح کرد: در این دوره جلوه‌های هنر دینی نمایان شد؛ اینجا بود که مردم فهمیدند هنر تا چه اندازه به دین نزدیک است. در دو دهه ابتدای انقلاب، هنر ویژگی‌ها و جلوه‌های خود را به‌خوبی نشان داد. به این معنا که هنر از جنس دین است، هنری که با فطرت انسان سازگاری دارد.

وی با بیان این‌که متأسفانه در دو دهه اخیر تلاش شده تا ویژگی‌های دینی نمایان شده در هنر را از بین ببرند، اضافه کرد: چرا بعضی می‌خواهند فرهنگ پایداری و دفاع مقدس را حذف کنند؟ دلیلیش واضح است؛ برای این‌که ما فرهنگ مقاومت را نداشته باشیم و منفعل شویم.

در شب های عملیات فرماندهان به ما می گفتند که هر کس می ترسد و منفعل می شود با ما نیاید!.زیرا دیگران را هم زمین گیر می کند. من هم امروز به شما جوان ها می گویم که در جمع شما کسی حق ندارد منفعل شود؛ چرا که هر کس تردید کند دیگران را هم از حرکت و جهاد باز می دارد.

شریفی، تفکر را پایه و اصل این نهضت عنوان کرد و افزود: مبنای هر نهضت، هنر و اندیشه است؛ بسیاری گفتند که هنر، دین و ویژگی‌های کاربردی چه ارتباطی به یکدیگر دارند؟ بسیاری از این‌هایی که در عرصه‌های هنری فعالیت می‌کنند، کار خود را به‌عنوان هنر نمی‌شناسند زیرا نگاه آنان یک نگاه کاسب‌کارانه است و باید دقت کنیم که ما در این میان منفعل نشویم. می توانیم  به جزئیات کارمان شک کنیم اما باید از این راه به‌یقین برسیم و به راه خود ادامه دهیم.

دشواری‌های طراحی پوستر در اوایل انقلاب

وی با بیان این‌که اگر من چیزی در عرصه هنر کسب کرده‌ام، به برکت انقلاب اسلامی بوده است، ابراز داشت: فضایی که انقلاب و جریان انقلاب ایجاد کرد،باعث شد تا ما هنر را تجربه کنیم. به‌خصوص دهه شصت که شبانه‌روز کار می‌کردیم؛ امروز شما برای چیدن یک حروف با یک نرم‌افزار، با طراحی و بافت دلخواه خود این کار را به سرعت انجام می‌دهید اما آن روز این‌گونه نبود. چیزی را که امروز شما براحتی در نرم افزار مشاهده می کنید ما باید آنرا در ذهنمان تجسم می کردیم.

این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: آنچه باید دقت شود این است که طراحی گرافیک و حوزه هنر گرافیکی یک مقوله است و بحث امکانات، تجهیزات و قابلیت‌های اجرایی چیز دیگری است.  مانند اینکه هنر عکاسی یک فن، مهارت، فکر، اندیشه و خلاقیت است و ارتباطی با ابزار ندارد.

وی اضافه کرد: در کار هنری محدودیت‌ها تعیین‌کننده نیستند، بلکه تأثیرگذار هستند و حتی می‌توانند کیفیت کار را نیز افزایش دهند. باید به محدودیت‌ها به‌عنوان یک فرصت نگاه کنیم.

شروط ورود به مقوله نقد پوستر

استاد شریفی،لازمه ورود به بحث نقد را شناخت جامع پوستر دانست و ابراز داشت: لازم نیست کسی که نقد می‌کند حتماً طراح پوستر باشد اما باید پوستر را کاملاً بشناسد و جایگاه و اهداف آنرا به عنوان یک رسانه  به درستی درک کند.

وی، دومین شرط در نقد را مشخص بودن منظور نقاد عنوان کرد و گفت: باید معلوم باشد که منظور نقاد چیست، در بعضی برنامه‌های هنری که نقد می‌کنند، حرف‌های کلی گفته می‌شود که معنایی ندارد؛ ممکن است در روند یک داوری، منتقد اثری را نپسندد، اما می بایست طبق محدوده تعریف‌شده جلو رفته و به آن توجه داشت. از دیگر شرایط نقد آن است که طرح را نقد کنیم نه طراح را. گاهی ما با یک نفر مخالفیم یا اصلاً او حرف بدی زده، اما همین که به شیوه خوبی پیامش را بیان کرده، باید مورد توجه قرار بگیرد.

شریفی ادامه داد: باید اقتضائات پوستر به عنوان یک رسانه خاص و مستقل را شناخت و تفاوت آن را با دیگر رسانه ها و مدیوم ها مانند بیلبورد و مجله و یا تلویزیون دانست. پوستر نصب می شود. نه در دست مخاطب است و نه در فاصله ای دور از او قرار دارد.

 

وی افزود: برای نقد صحیح باید ابتدا کار را تجزیه‌ و آنگاه تحلیل کنیم؛ یعنی اجزای یک اثر را در ابتدا بشناسیم. ایده، محتوا، طرح و سایر مؤلفه‌ها را ببینیم. ممکن است ایده خوب باشد اما اجرای او ضعیف باشد؛ باید همه این‌ها را به تفکیک دید.اینکه کسی حروف را می شناسد یا تصویر را می شناسد یا حتی فقط دیزاینر خوبی است را باید به صورت جزء جزء و جداگانه ببینیم تا در قضاوتمان به خطا نرویم. ما در نقد نباید به گفتار و توضیح طراح کار داشته باشیم بلکه با اثرش کار داریم. همچنین در نقد نمی توان صفر و صدی دید و نباید بگوییم کاری کاملا خوب است یا کاملا بد! بارها شاید آن هستیم که هنرمندی می گوید : دوست دارم یا دوست ندارم! این عبارات کلی گویی است و قضاوت های اشتباهی خواهد بود.

پوستر، توانایی تبدیل‌شدن به مدیوم‌های دیگر را دارد

این طراح پوستر به بیان این‌که اگر بگویم طراحی پوستر جدی‌ترین، مهم‌ترین و کامل‌ترین بخش طراحی گرافیک است، گزاف نگفته‌ام، عنوان داشت: در طراحی پوستر تمام شئونات طراحی گرافیک وجود دارد؛ در بخش طراحی پوستر این امکان و ظرفیت وجود دارد که همزمان همه شئون گرافیک مانند حروف، رنگ، تصویرسازی و . . . بکار گرفته شود و این باعث ماندگاری اثر می‌شود.

وی با اشاره به این‌که پوستر توانایی تبدیل‌شدن به سایر مدیوم‌های گرافیکی را دارد، اظهار داشت: بدانید کاری که شما انجام می‌دهید در عرصه گرافیک دارای چه جایگاهی است؛ پوستر این ظرفیت را دارد که به مدیوم‌های دیگر تبلیغی، گرافیکی و محیطی تبدیل شود، درحالی‌که دیگر جنبه‌های کار گرافیکی و تبلیغات توان تبدیل‌شدن به پوستر را ندارند.

شریفی با اشاره به نقدهای مطرح‌شده توسط طراحان حاضر، عنوان داشت: در فرآیند آموزش، بچه‌ها دوست دارند تجربه کنند اما یکجایی نگران خراب شدن کارشان هستند، اینجاست که معلم باید ظرفیت‌های دانشجو و هنرجو را بشناسد و گاهی او را هُل دهد و گاهی بدون آن‌که خود او بفهمد، هنرجویش را در آن ورطه بیاندازد. معلم با تدبیر و ترفندهای مختلف به ‌نوعی شعبده‌بازی دست می زند.

وی اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های پوستر این است که وقتی ما آن را دیدیم، باید ما را دچار یک شگفتی کند، یعنی اگر این اتفاق نیفتد، کار جدیدی در آن دید‌ه نمی‌شود؛ پوسترهایی که وجه اجتماعی دارد باید این خصوصیت را داشته باشد.

این طراح پوستر ادامه داد: اگر در یک پوستر از حروف هم استفاده شد، وجه بصری آن نسبت به وجه ادبی ارجحیت دارد. پروراندن ایده، جنس عناصر به جهت ترسیم و کیفیت و موقعیت قرارگیری باید باهم هماهنگ شود و یک پیکره واحد را ارائه کند.

در پایان بخشی از پوسترهای طراحی شده در نهضت مردمی پوستر انقلاب توسط استاد و طراحان حاضر مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

همچنین در ابتدای این برنامه، مستند تولید و رونمایی از بزرگترین پوستر گروهی، با عنوان بشنو اسرائیل برای حاضرین به نمایش درآمد.