علم فضایی در سال‌های گذشته در کشورمان رو به رشد بود و پرتاب ماهواره‌ها و حتی موجود زنده به فضا شاهد این ادعاست ولی در سال گذشته این روند متوقف شده و شاهد این مسئله هستیم که حتی پرتاب ماهواره‌های آماده شده در دانشگاه‌ها نیز به دلایل سیاسی متوقف می‌شود.

* روند رشد علم فضایی در کشور در سال‌های گذشته، آغاز با امید

روند رشد علم فضایی در کشورمان به نوعی با پرتاب ماهواره امید آغاز شد و در سال ۸۷ ایران به جمع هشت کشور صاحب تکنولوژی برتر طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره به فضا راه یافت این در حالی است که تنها سه کشور توانسته‌اند به این فناوری دست یابند.

ماهواره ملی امید در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۸۷ توسط پرتابگر بومی داخلی سفیر ۲ با موفقیت کامل به مدار پرتاب و ماموریت خود را آغاز کرد که مطابق محاسبات می‌بایستی در نیمه اول اردیبهشت ۱۳۸۸ عمر مداری آن به سر می‌آمد.

به کمک علم مکانیک ‌مدارهای فضایی و مشاهدات روزانه موقعیت‌ مداری ماهواره، محدوده ورود ماهواره به جو غلیظ مناطق غربی آمریکای جنوبی و اقیانوس آرام گزارش شد و عدم مشاهده ماهواره بعد از اردیبهشت سال ۸۸ نشانگر پایان عمر مداری ماهواره در این تاریخ بود.

ماهواره ملی امید یک ماهواره تحقیقاتی پژوهشی با وزن ۲۷ کیلوگرم و ابعاد ۴۰×۴۰×۴۰ سانتیمتر مکعب و با ماموریت مخابراتی بوده است. این ماهواره تمام ماموریت‌های محوله خود را بخوبی انجام داد که آخرین دستاورد این پروژه عظیم ملی، مطالعات مداری و بررسی‌های محوله در خصوص تغییر ارتفاع ماهواره‌ها در مدارهای نزدیک زمین بوده است.

راکت کاوشگر ۳ با موفقیت به فضا پرتاب شد

بهمن ۸۸ بود که پس از پرتاب موفقیت آمیز کاوشگر یک و ۲ به فضا، دانشمندان و متخصصان فضایی کشورمان موفق شدند نخستین بار محموله زیستی را با کاوشگر ۳ به فضا پرتاب کنند.

در این کاوشگر با فرستادن کپسول زیستی بر اساس ضوابط و استانداردهای مربوط، جبهه جدیدی از فعالیت‌های علمی در عرصه فناوری فضایی جمهوری اسلامی ایران گشوده شد.

تله متری فعالیت‌ها و عملکرد کاوشگر در فرآیند پرتاب، ارسال تصاویر همزمان به ایستگاه زمینی متحرک، کنترل رایانه پرواز در کل فرآیند، کنترل عملیات فرامین و جدایش، نمایش کپسول زیستی و موجودات زنده درون آن به صورت بهنگام، دستیابی به مجموعه امکانات آزمایشگاهی برای داده‌برداری از فضای جو رقیق و خارج از جو و آزمایش زیرسیستم فضایی از دیگر دستاوردهای پرتاب کاوشگر ۳ به فضا به شمار می‌رود.

کاوشگر ۳ از زیرسامانه‌های سازه، محفظه زیستی، تغذیه، ارسال داده‌های تله‌متری، تصویربرداری و ارسال همزمان، رایانه پرواز، سنجش محیطی و بازیابی تشکیل شد.

* اجرای فاز اول شبکه مراقبت‌های ویژه پزشکی از راه دور

سازمان فضایی ایران با همکاری بیمارستان مسیح دانشوری در خرداد ۸۹ فاز اول شبکه مراقبت‌های ویژه پزشکی از راه دور(مپاد) را اجرا کرد.

 در فاز یک شبکه یاد شده بیمارستان مسیح دانشوری به عنوان مرکز مشاوره دهنده فوق تخصصی، در زمینه فوریت‌های مراقبت‌های ویژه ریوی است.

همچنین، بیمارستان زعیم پاکدشت و امام خمینی (ره) فیروز کوه نیز به عنوان مرکز مشاوره گیرنده از این سامانه بهره مند شدند.

* قدم‌های مقدماتی اعزام انسان به فضا در کشور

قدم‌های مقدماتی اعزام انسان به فضا در کشور نیز آغاز شد.

در این زمینه پژوهشگاه هوا فضا سال‌ها بر روی مهندسی انتقال حیات به فضا کار کرد و برنامه‌ریزی کرده بود که از چه محموله‌هایی استفاده شده و در چه حوزه‌هایی از فناوری باید سرمایه‌گذاری صورت گیرد.

* رونمایی از نسل جدید ماهواره‌های ملی

به مناسبت دومین سالروز پرتاب ماهواره ملی امید به فضا و همزمان با دهه مبارک فجر دوشنبه۱۸ بهمن‌ماه، مراسم ویژه روز فناوری فضایی در محل سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی با حضور رئیس جمهور و مقامات عالی کشور برگزار شد.

در این مراسم از نمونه‌های مهندسی چهار ماهواره ملی ظفر، رصد یک، فجر، ماهواره دانشجویی امیرکبیر و همچنین موتور ماهواره ‌بر سفیر ۱Bو کپسول زیستی کاوشگر ۴رونمایی شد.

* پرتاب کاوشگر ۴ ایران به فضا

در مراسم رونمایی از کاوشگر ۴ که با حضور رئیس جمهور در بهمن سال ۸۹  برگزار شد سرپرست سازمان فضایی کشور از پرتاب کاوشگر ۴ بدون موجود زنده برای آزمایش زیرسامانه های آن در اسفند امسال خبر داده بود که این وعده در ۲۴اسفند با پرتاب موفق کاوشگر ۴ تحقق یافت.

* جدیدترین ماهواره ایرانی با نام «رصد» پس از پرتاب موفق در مدار زمین قرار گرفت

همزمان با میلاد مبارک حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در خردادماه سال ۹۰ جدیدترین ماهواره ساخت جمهوری اسلامی ایران با نام رصد با موفقیت در مدار زمین قرار گرفت.

رصد نخستین ماهواره تصویربرداری ایران بود که تمامی مراحل طراحی، ساخت، تجمیع، تست و آماده‌سازی آن در داخل کشور و توسط متخصصان داخلی صورت گرفت.

برقراری ارتباط با ایستگاه‌های زمینی، تصویربرداری از زمین و ارسال تصاویر به همراه اطلاعات تله‌متری به ایستگاه‌های زمینی از مهم‌ترین مأموریت‌های این ماهواره است.

توپولوژی و ساخت ایستگاه‌های زمینی ماهواره «رصد» به گونه‌ای طراحی شده که بیشترین دسترسی به ماهواره را جهت دریافت اطلاعات و ارسال فرامین کنترل فراهم کرده باشد.

اغلب زیرسیستم‌های اصلی یک ماهواره بزرگ در «رصد»‌ وجود دارد که از جمله می‌توان به سیستم‌های مدیریت توان، پانل‌های خورشیدی، کنترل وضعیت، محموله اکتیکی، GPS، مدیریت داده و فرامین روی بورد، گیرنده و فرستنده روی بورد، فرستنده رنجینگ و کنترل دما اشاره کرد.

رصد ۱۵٫۳ کیلوگرم وزن داشته که برای تزریق در مداری با ارتفاع ۲۶۰ کیلومتر طراحی شده است و می‌تواند در هر شبانه روز ۱۵ بار به دور زمین بچرخد.

این دومین ماهواره‌بر ساخت جمهوری اسلامی ایران است که می‌تواند میکروماهواره ۱۶ کیلوگرمی را تا ارتفاع ۲۶۰ کیلومتر از سطح زمین قرار دهد. طول این ماهواره‌بر ۲۲ متر، قطر آن ۱٫۲۵متر و وزن آن ۲۶ تن است.

عملیات موتور اول و جدایش آن، عملیات موتور دوم، خارج شدن ماهواره‌بر از جو غلیظ، رسیدن به سرعت مورد نظر و جدایش ماهواره از ماهواره‌بر مراحلی بودند که در این پرتاب با موفقیت انجام شد.

چهار ایستگاه رهگیری، ایستگاه تله‌متری و فرمان، ایستگاه مرکزی و ایستگاه متحرک، عملیات رهگیری، هدایت و کنترل و دریافت اطلاعات از ماهواره‌بر سفیر «رصد» را برعهده دارند که آنها نیز با موفقیت عملیات خود را انجام داده و به کار خود ادامه می‌دهند.

* نوید به فضا پرتاب شد

همزمان با فرا رسیدن سی و سومین سالگرد پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و در آستانه روز فناوری فضایی در سال ۹۰، در مراسمی با حضور ریاست جمهوری وقت، اعضای شورای عالی فضایی و ریاست سازمان فضایی ایران وقت، ماهواره نوید علم و صنعت با ذکر یا مهدی (عج) با موفقیت به فضا پرتاب شد.

هدف اساسی در تعریف و اجرای این پروژه، دستیابی به یک ماهواره عملیاتی، مبتنی بر ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بومی در حوزه ماهواره است.

ماهواره نوید علم و صنعت در مدت ۲۴ ماه با مدیریت یکپارچه سیستمی سازمان فضایی ایران و با همکاری دانشمندان و جوانان ایران اسلامی در دانشگاه صنعتی علم و صنعت، طراحی و ساخته شد.

پرتاب این ماهواره با استفاده از ماهواره بر سفیرنوید از کلاس ماهواره بر سفیر ۱-B  که در سازمان هوا فضای وزارت دفاع توسعه یافته است، انجام می‌شود.

ماهواره ایرانی نوید ۵۰ کیلو گرم وزن دارد و برای تزریق در مداری با ارتفاع ۳۷۰ کیلومتر طراحی شده است که دارای طول عمر مداری دو ماهه بوده و هر شبانه روز ۶ بار از فراز میهن عزیزمان عبور می‌کند و در دید ایستگاه‌های زمینی قرار می‌گیرد.

ماموریت سطح یک ماهواره نوید علم و صنعت، تصویر برداری از سطح زمین در طیف مرئی با قدرت تفکیک مناسب برای ماموریت محوله و ارسال تصاویر و اطلاعات پایشی سیستم در مدار LEO به ایستگاه‌های زمینی بود.

تصاویر دریافتی از ماهواره نوید دارای کاربردهای عملیاتی در حوزه‌های جو و علوم هوا شناسی، منابع و بلایای طبیعی مانند پیش بینی شرایط آب و هوا، تراکم ابرها، میزان دما و رطوبت هوا، برآورد سطح جنگلها، شناسایی آتش سوزی جنگلها، تعیین خطوط ساحلی، خشکسالی، سیل و زلزله بود.

ماهواره نوید دارای ابعاد ۵۰#۵۰#۵۰ سانتیمتر بوده و در مدار بیضوی شکل با شیب مداری ۵۵ درجه حرکت کرد.

* ارتباط ایستگاه‌های زمینی کنترل و ردیابی با ماهواره نوید علم و صنعت برقرار شد 

ارتباط ایستگاه های زمینی کنترل و ردیابی با ماهواره نوید علم و صنعت نیز در بهمن ماه سال ۹۰ بر قرار شد و این ایستگاه‌ها قادر به ارسال فرامین به ماهواره بودند.

* کاوشگر پیشگام با موفقیت به فضا پرتاب و بازیابی شد

در بهمن سال ۹۱ نیز دانشمندان و متخصصان فضایی ایران موفق شدند با برداشتن گام بلند دیگری در عرصه فناوری پیشرفته فضایی، ارسال حیات به فضا و تحقیقات زیستی که در انحصار چند کشور معدود است را برای ایران اسلامی به ارمغان آورند.

پروژه ارسال حیات به فضا که با مدیریت یکپارچه سیستمی و تلاش دانشمندان سازمان فضایی ایران به مورد اجرا گذاشته شده است با استفاده از حامل سازمان صنایع هوا فضا تا ارتفاع مورد نظر پرتاب و پس از طی مراحل پیش بینی شده و رسیدن به سرعت، شتاب و ارتفاع مورد نظر، مجددا به زمین بازگشته و موجود زنده با موفقیت بازیابی شد.

* آغاز دولت یازدهم و توقف پرو‌ژه‌های فضایی به دلایل گوناگون

در سال ۹۲ پرتاب و بازیابی کاوشگر پژوهش را که حامل دومین میمون فضایی بود داشتیم ولی چند ماهواره کشور نیز در حالیکه آماده شده‌اند همچنان در نوبت پرتاب هستند و حتی زمان پرتاب آن‌ها پس از زمان‌بندی نیز به دلایل مختلف جا به جا می‌شود.

کاوشگر پژوهش که حامل یک میمون از نژاد رزوس بود پس از طی یک مسیر زیرمداری تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتر، در مدت زمان حدود ۱۵ دقیقه توانست به زمین بازگردد و موجود زنده را سالم بازیابی کند.

* ماهواره شریف‌ست و پشت پرده‌های سیاسی

پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف پس از طراحی و ساخت ماهواره شریف‌ست قرار بود در روز ۲ آذر ماه سال ۹۲ قرار بود در مراسمی این ماهواره را به سازمان فضایی ایران تحویل دهند که این برنامه بدون اعلام دلیل کنسل شد.

ماهواره شریف‌ست با ماهواره‌بر بومی سفیر یک B به فضا پرتاب می‌شود و قرار است پس از پرتاب در ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار گیرد.

ماهواره شریف‌ست که حاصل زحمات و تلاش‌های بیش از صد نفر از دانشجویان، دانش‌آموختگان و اعضای هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف است باوجود آماده بودن همچنان در نوبت پرتاب قرار گرفته و مسئولان برای پرتاب آن همچنان وعده می‌دهند و امروز و فردا می‌کنند.

برخی نیز می‌گویند همانطور که نام ماهواره دانشگاه علم و صنعت به تدبیر تغییر یافت و برای پرتاب ماهواره ناهید دانشگاه امیرکبیر نیز تعلل می‌شود تا به عنوان حاصل کار دولت یازدهم برشمرده شود پرتاب ماهواره شریف‌ست نیز با دلایل سیاسی متوقف شده است.

آنچه مشخص است، دانشمندان کشورمان در علم فضایی نیز توان بالقوه‌ای دارند که در فضایی کاملا علمی و بدون ملاحظات سیاسی می‌توانند این توان را به فعل تبدیل کنند.

منبع : فارس