قرارداد ۲۵ ساله چین و ایران در هاله‌ای از ابهام
هورنیوز – تقریبا سه ماه پیش بود که رسانه‌های حامی دولت برای سفر آقای رییسی به سمرقند و نهایی شدن عضویت ایران در سازمان شانگهای، پروپاگاندای وسیعی به راه انداختند و حتی از واژه‌ای، چون «فتح‌الفتوح» نیز استفاده کردند تا با «دستاوردسازی» از این سفر، عضویت ایران در سازمان شانگهای را در دوره این دولت، به رخ بکشند.
رسانه‌های نزدیک به دولت، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای را پس از امضای قرارداد راهبردی ۲۵ ساله با چین نشانگر تمایل و تلاش ایران در سیاست نگاه به شرق ارزیابی کرده و از آن دفاع کردند. اما سه ماه از آن روز گذشته، اقتصاد ایران در پس بحران ناآرامی‌ها و اعتراض‌ها روز‌های سختی را سپری می‌کند و رییس‌جمهور چین، در عربستان پای بیانیه‌هایی را امضا می‌کند که رنگ و بوی ضد ایرانی دارد. جمعه گذشته در پایان نشست سران عربستان و چین که با حضور «شی جین‌پینگ» رییس‌جمهور چین و «سلمان بن عبدالعزیز» در ریاض پایتخت عربستان سعودی برگزار شد، بیانیه مشترکی نیز صادر شد که در آن علاوه بر اشاره به روابط دوجانبه و امضای یادداشت تفاهم‌ها و توافقنامه‌ها بین طرفین، به مسائل منطقه‌ای و جهانی ازجمله برنامه هسته‌ای ایران نیز پرداخته شد.
در بیانیه مشترک دو طرف چینی و سعودی بدون اشاره به کارشکنی‌های غرب در زمینه احیای مذاکرات هسته‌ای، بر لزوم تقویت همکاری‌های مشترک پکن و ریاض برای تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران تاکید شده است. دو طرف همچنین از ایران خواستند با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند و به معاهده منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای پایبند باشد. آن‌ها در بخش دیگری از بیانیه خود بر اهمیت احترام ایران به اصول حسن همجواری و عدم دخالت این کشور در امور داخلی کشور‌ها تاکید کردند. تحولات فلسطین، سوریه، عراق، یمن، افغانستان و اوکراین از دیگر پرونده‌هایی بود که چین و عربستان در بیانیه مشترک خود به آن اشاره کردند.
قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین در هاله‌ای از ابهام
این بیانیه مشترک در حالی میان عربستان سعودی و چین صادر شده که در هفتم فروردین ماه۱۴۰۰ محمدجواد ظریف وزیر وقت امور خارجه و «وانگ یی» وزیر خارجه چین توافقنامه برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های مشترک میان ایران و چین را امضا کردند، این برنامه ۲۵ ساله یک توافق سیاسی، استراتژیک و اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران، شرکت ملی صادرات گاز ایران، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، زیرساخت‌های ایران و همکاری نظامی، امنیتی، فرهنگی و قضایی بود که به ادعای «پترولیوم اکونومیست» حجم سرمایه‌گذاری‌ها در آن معادل ۲۸۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلار بود و قرار بر این شد تا بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری چینی‌ها طی سال نخست اجرای قرارداد ۲۵ ساله با آن‌ها به صنعت نفت‌وگاز ایران تزریق‌شود و مابقی آن به‌صورت مرحله‌ای و براساس توافق دو طرف از سوی پکن در ایران انجام شود که باید گفت هنوز اقدام موثری از سوی چینی‌ها بابت این قرارداد در ایران صورت نگرفته است.
سکوت فعالان بخش خصوصی
روز گذشته بر آن شدیم تا با تماس با برخی فعالان بخش خصوصی که در حوزه چین فعالیت می‌کنند؛ نظر آن‌ها را نیز درباره مواضع جدید پکن جویا شویم. با این حال، سه عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین و حتی نایب‌رییس اتاق تهران ترجیح دادند درباره تحولات صورت گرفته سکوت کنند.
همه کشور‌ها به دنبال منافع ملی خود هستند
سیدمرتضی افقه، استاد دانشگاه چمران اهواز و اقتصاددان در واکنش به بیانیه عربستان سعودی و چین علیه ایران به «اعتماد» گفت: در بسیاری از تحلیل‌هایی که در گذشته کارشناسان سیاسی بیان کرده بودند، مشخص بود که دو کشور چین و عربستان سعودی در حال گسترش ارتباطات سیاسی و اقتصادی خود هستند و در واقع باید گفت همه کشور‌ها به دنبال منافع ملی خود هستند و معدود کشور‌هایی هستند که منافع ملی‌شان اولویت نداشته باشد.
وی تصریح کرد: متاسفانه ایران به این امید که شرق خواهد توانست جایگزین مناسبی برای غرب باشد چین را جایگزین کشور‌های غربی کرد و بدون آنکه از رقابت میان شرق و غرب بتواند در جهت منافع ملی خود بهره گیرد تمامی هدف‌گذاری‌ها را آشکارا به سمت شرق گره زد. پس از آن دیدیم که شرق هم از این وابستگی‌ها کمال سوءاستفاده را کرد.
عربستان بازار خوبی برای چینی‌هاست
این اقتصاددان در ادامه خاطرنشان کرد: این موضوع مثل روز روشن است که دو کشور چین و روسیه هم به دنبال منافع خود هستند و تا جایی با ایران همکاری خواهند داشت که منافع‌شان به خطر نیفتد و البته این امر به اقتضای مملکت‌داری و فعالیت‌های سیاسی است. افقه با بیان اینکه عربستان کشوری بسیار قدرتمند و ثروتمند است، گفت: این کشور بازار بسیار خوبی برای چینی‌هاست و چین هم به دلیل درگیری‌های اقتصادی با امریکا به دنبال بازاریابی در کشور‌های جدید است و چین هم در معادلات سیاسی و اقتصادی کار خود را بلد است و از تنش‌های به وجود آمده میان عربستان و امریکا به نفع خود بهره‌برداری می‌کند.
چین و روسیه کارنامه قابل قبولی ندارند
این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: جدای از سیاست کلی ایران که تنها نگاهش به شرق بوده تا حدودی ساده‌انگاری هم در انتخاب این سیاست دیده می‌شود. هر چند تصور بر این بود که دولت قبلی یا دولت‌های گذشته هدف اصلی‌شان ارتباطات بین‌المللی با کشور‌های همسایه و روسیه و چین و گسترش این ارتباطات باشد، اما امروز شاهد آنیم که هر دوی این کشور‌ها آن‌گونه که باید و شاید کارنامه قابل قبولی ندارند. افقه با بیان اینکه نباید معیشت مردم را به یک تصور غلط گره زد، ادامه داد: همان‌گونه که قابل پیش‌بینی بود چین به دنبال منافع خودش است و در این اتفاق اخیر و بیانیه مشترک هم کاملا این موضوع مشخص است. این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: مسلما عربستان به لحاظ استراتژیک جا پای مناسبی برای چین در منطقه خاورمیانه است و این کشور با وجود برخورداری از درآمد‌های بالا چین را به سمت خود جذب کرده است وکاملا مشخص است که چین هم منافع ایران را به منافع خودش ترجیح نخواهد داد.
قراردادی که فقط امضا شد
این اقتصاددان با اشاره به انعقاد قرارداد ۲۵ ساله میان ایران و چین ادامه داد: این موضوع هم در حد امضای قرارداد باقی مانده است و در مراودات بین‌المللی نیز همه کشور‌ها در دنیا تابع نظام بین‌الملل هستند و به نظر می‌رسد اگر قرار است که مفاد این قرارداد هم اجرایی شود قاعدتا باید در ابتدا تحریم‌های امریکا برداشته شود. افقه افزود: تا زمانی که درآمد‌های نفتی ایران محدود باشد مسلما چین هم در جهت عملیاتی کردن این قرارداد اقدام موثری انجام نخواهد داد و تا زمانی که مشکلات مربوط به نقل و انتقالات مالی کشور برطرف نشود و تا زمانی که چین خود را در معرض خطر مجازات امریکا می‌بیند کاری از پیش نخواهیم برد.
چین در انتظار لغو تحریم‌های ایران است
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد چین هم منتظر است تا تکلیف تحریم‌های تجاری و کالایی و موضوعات مربوط به FATF در ایران روشن شود. بعید است تا زمانی که این دست از مشکلات ایران برطرف شود چین اقدام موثری در مورد این قرارداد ۲۵ ساله داشته باشد، ضمن آنکه این قرارداد هم چندان تاثیری روی متغیر‌های اقتصادی کشور نداشت. این کارشناس اقتصادی در مورد دفاع چین از ادعای مالکیت عربستان روی جزایز سه‌گانه ایران (تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی) نیز گفت: به نظر می‌رسد چین منافع زیادی را در عربستان دنبال می‌کند که حاضر شده با متحد خود یعنی ایران این‌گونه برخورد کند و منافع ملی ایران را هم با دفاع از عربستان در مورد این جزایر زیرسوال ببرد.
